Patron Szkoły
Kazimierz III Wielki (1310-1370) - patron
Szkoły Podstawowej nr 1 w Brzezinach
Ostatni król z dynastii Piastów, dobry dyplomata i gospodarz. Kiedy obejmował tron, nawet optymiści nie przypuszczali, że okaże się władcą tak zapobiegliwym i rzeczowym, że zasłuży sobie u potomnych na przydomek Wielkiego.
Kazimierz Wielki urodził się 30 kwietnia 1310 r. w Kowalu jako trzeci syn księcia Władysława Łokietka, późniejszego króla Polski oraz księżniczki wielkopolskiej Jadwigi. Śmierć dwóch starszych braci w dzieciństwie spowodowała, że to właśnie Kazimierz stopniowo był przygotowywany do objęcia funkcji głowy państwa, co nastąpiło po śmierci Władysława Łokietka w 1333 r. Współcześni obawiali się, czy nowy władca podoła spiętrzonym trudnościom. Obejmował bowiem rządy w państwie, które było nieskonsolidowane wewnętrznie, praktycznie składało się z dwóch dzielnic: Małopolski i Wielkopolski. Kujawy, ziemia dobrzyńska i Pomorze Gdańskie znalazły się w rękach krzyżackich, Mazowsze nie uznawało zwierzchnictwa Polski a księstwo płockie stanowiło lenno Luksemburgów.
Obawy o los państwa okazały się jednak płonne. Okres rządów Kazimierza Wielkiego cechował pokój. Polska w tym czasie nie była nękana najazdami Krzyżaków ani Tatarów, wojny toczyły się wyłącznie na pograniczu lub poza jej granicami, a problemy zewnętrzne król rozwiązywał na drodze rokowań. Jednym z pierwszych sukcesów był fakt, że podczas zjazdu w Wyszehradzie w 1335 r. władca czeski Jan Luksemburski zrzekł się pretensji do tronu polskiego za sumę 20 tys. kóp groszy praskich. Z kolei sprawa zagarniętego przez Krzyżaków Pomorza Gdańskiego została rozstrzygnięta w 1343 r. w Kaliszu, gdzie nastąpiło podpisanie pokoju, który postanawiał, że Krzyżacy mieli zwrócić Polsce Kujawy, ziemię dobrzyńską, a ziemię chełmińską i Pomorze Gdańskie zatrzymać jako „wieczystą jałmużnę” króla polskiego. Straty terytorialne na północy zostały częściowo zrównoważone ekspansją na wschodzie. W latach 1340-1349 Kazimierz przeprowadził kilka wypraw na tereny Rusi Halickiej opanowując Księstwo Halickie z Haliczem i Lwowem oraz zachodnią część Wołynia. Zakończeniem terytorialnej odbudowy państwa polskiego było lenne podporządkowanie Mazowsza (od 1351 r.) oraz drobne zdobycze na wschodzie i północy. W sumie terytorium państwa za panowania Kazimierza Wielkiego powiększyło się 2,5, a ludność 3 razy.
Osiągnięciom na arenie międzynarodowej towarzyszyły reformy wewnętrzne, a sam król dla wielu potomnych zapisał się jako reformator państwa. Kazimierz Wielki popierał akcję kolonizacyjną, rozwój rzemiosła i handlu, z uwagi, zaś, że w różnych dzielnicach Polski wykształciły się już w okresie rozbicia dzielnicowego inne normy prawne, król polecił spisać prawo i powstały w ten sposób dwa oddzielne statuty, jeden dla Wielkopolski, a drugi dla Małopolski. Kazimierz Wielki podjął reformę systemu monetarnego i administracji. Wprowadził jednolitą monetę dla całego królestwa- grosz i jednakowe obciążenia skarbowe i wojskowe. Na czasy panowania tego władcy przypada rozwój handlu, zwłaszcza międzynarodowego. Wiele polskich miast należało do Hanzy, największego związku handlowego w Europie. Staraniem polskiego króla wytyczono nowe szlaki kupieckie, zapewniające korzystniejsze warunki wymiany międzynarodowej. Stwarzając bariery celne i nadając miastom przywileje, Kazimierz wzmacniał pozycję rodzimych kupców.
W czasie swojego panowania król troszczył się o wzmocnienie fortyfikacji i zabezpieczenie granic państwa. Podniesiony w ten sposób poziom obronności w kraju zapewniał ludności poczucie bezpieczeństwa. Monarcha wybudował blisko 70 zamków w tym m. in. w Lublinie, Płocku, Przemyślu, Radomiu, Sandomierzu, Opocznie, Będzinie, Kole czy Łęczycy. Rozbudowany z kolei Wawel stał się siedzibą godną wielkiego władcy. Ponadto Kazimierz Wielki otoczył murami obronnymi 27 miast, lokował około 100 nowych miast, najwięcej w rejonie Małopolski, ale również w Wielkopolsce, na Kujawach oraz na świeżo przyłączonych do Królestwa Polskiego ziemiach ruskich. Poza nowymi lokacjami król nadawał wielu istniejącym miastom przywileje i prawa miejskie. Tak było w przypadku Brzezin, którym to właśnie król Kazimierz Wielki ponad 650 lat temu potwierdził prawa miejskie. Ponadto pamiętać należy, że władca ten był fundatorem wielu kościołów, budynków użyteczności publicznej, lokował setki wiosek stąd często mówi się, że Kazimierz Wielki „zastał Polskę drewnianą a zostawił murowaną”.
Spektakularnym osiągnięciem króla w dziedzinie kultury i nauki było założenie Akademii w Krakowie 12 maja 1364 roku. Była to druga w tej części Europy uczelnia wyższa, po uniwersytecie praskim i funkcjonowała początkowo pod nazwą Studium Generale. Założenie uniwersytetu dawało nadzieję na wzrost poziomu wykształcenia ówczesnego społeczeństwa, liczono, że wyda on „mężów dojrzałością rady znakomitych” jak zapisano w akcie założycielskim uczelni. Początkowo Akademia posiadała trzy wydziały: sztuk wyzwolonych, medycyny i prawa. Jej absolwentami byli m. in. Mikołaj Kopernik, Jan Kochanowski, Andrzej Frycz- Modrzewski, Jan Długosz, Jan III Sobieski, Stanisław Lem, Karol Wojtyła, Wisława Szymborska, natomiast z Brzezin Grzegorz Paweł Zagrobelny, założyciel drugiej na ziemiach polskich szkoły protestanckiej, z kolei Adam Burski, jeden z najsławniejszych uczonych polskich przełomu XVI i XVII w., którego korzenie sięgają naszego miasta, był dwukrotnym rektorem Akademii.
Potwierdzeniem wzrostu pozycji Kazimierza Wielkiego i jego państwa na arenie międzynarodowej był zjazd krakowski datowany na rok 1364, a upamiętniony słynną ucztą u Wierzynka. Jego celem było utwierdzenie pokojowych stosunków i politycznej równowagi w Europie Środkowej. W zjeździe uczestniczyli władcy Czech, Węgier, Danii, a nawet król Cypru. Król polski występował w roli gospodarza, ale również arbitra rozstrzygającego spory międzynarodowe.
Kazimierz Wielki zmarł 5 listopada 1370 r. i pochowany został na Wawelu obok grobowca ojca Władysława Łokietka, Jadwigi andegaweńskiej i innych władców z dynastii Jagiellonów. Okres jego rządów przyczynił się do okrzepnięcia państwa przede wszystkim dzięki długiemu okresowi pokoju. W panteonie polskich monarchów Kazimierz Wielki zajmuje szczególne miejsce. W czasie panowania stał się równoprawnym partnerem politycznym najznakomitszych monarchów, a także występował jako rozjemca międzynarodowych sporów. W pamięci potomnych zapisał się jako wzór władcy prowadzącego pokojową politykę, mecenas kultury i oświaty, autor sukcesów gospodarczych, opiekun wszystkich poddanych. Podziw budzą rozmach jego przedsięwzięć budowlanych i szerokość akcji osadniczej. W jego czasach Polska otworzyła granice przybyszom z całej Europy i stała się, po włączeniu Rusi, państwem wielowyznaniowym. W tej atmosferze rodziła się idea tolerancji religijnej. Można by rzec, że ostatnia karta panowania piastowskiego w Polsce została zapisana złotymi głoskami.